TOKAT İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ

Hanlar, Kervansaraylar ve Medreseler

 

SULU HAN

Tokat kent merkezinde Sulu Sokakta, Bedesten yanında yer alan hanın kitabesi olmadığından yapılış tarihi bilinmemektedir. 1930 yılına kadar cezaevi olarak kullanılan han 1957 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiş olup, halen Belediye tarafından aşevi olarak kullanılmaktadır. Kuzey – güney yönünde dikdörtgen planlı ve iki katlı olan hanın orijinal özellikleri restorasyonu esnasında bozulmuştur.

PAŞA HAN

Tokat kent merkezinde, İvaz Paşa Mahallesi’nde, Sulu Sokak’ın sonundadır. 1. Sultan Mahmut zamanında Mehmet Paşa tarafından 1752 yılında yaptırılmıştır. Paşa Hanın kesme taştan yapılmış güzel bir portalı ve çevresi sağır duvarlarla kapalı bir avlusu vardır. Avlu içinde bugün hiç bir yapı izi kalmamıştır. Güney yönündeki orijinal servis kapısı yerinde korunmakta olup, portalın orijinal kapısı sökülmüştür. Portalin üst kısmının sağ ve solunda, zincirle ağaçlara bağlanmış iki hayvan rölyefi dikkat çekmektedir.

TAŞHAN

Türkiye'nin en güzel beş hanından biri olan Taşhan, Anadolu'daki en büyük şehir hanlarındandır. Gaziosmanpaşa Bulvarı üzerindedir. 1626 - 1632 yılları arasında inşa edilmiş bir Osmanlı eseridir.

Dikdörtgen planlı, açık avlulu, iki katlı bir yapıdır. içeride dış dükkanların bulunduğukuzey ve doğu yönünde revaksız iş yerleri, güney ve batı yönünde ise önünde revak bulunan dükkanlar yer almaktadır. Giriş koridorunun sonunda sağdan ve soldan ikinci kata çıkılmaktadır. İkinci katta bütün odalar revaka açılmaktadır. Girişin üstünde kubbeli bir mekan vardır ve bu mekan konsollar üzerine dışarı taşmaktadır. Odalarda dışa açılan birer pencere, bir ocak ve niş bulunmaktadır. İçte 76 dışta 27 toplam 103 mekan vardır. Anadolu'ddaki en büyük şehir hanlarındandır.

DEVECİLER HANI

Fatih Mehmet Paşa Hanı

Takyeciler Camii'nin güneyinde, Yağıbasan Medresesi'nin batısında yer alır. Kitabesi bulunmamaktadır.Mimari planlaması ve yapı malzemesine göre XVI. yy. Osmanlı şehir hanlarıyla benzerlik göstermesi nedeniyle XVI. yy.'da inşa edildiği tahmin edilmektedir. iki katlı revaklı avlusu olan han, kesme taş, moloz taş ve tuğladan yapılmıştır. Doğu tarafında kapalı bölümü yer almaktadır.

Tek kişilik konaklama imkanı sağlayan özel odaları ile günümüzdeki modern otelcilik anlayışının ilk uygulamasının yapıldığı han olması bakımından önem arz eder.

BEDESTEN VE ARASTA

Sulu Sokakta, Takyeciler Camii’nin doğusundadır. Evliya Çelebi’nin "Sultan Çarşısı kadar güzel bir çarşıdır. Halep ve Bursa Çarşıları gibi gayet tertip üzere kurulmuştur" dediği bedestenleri İstanbul Kapalı Çarşı’nın bedesten bölümünü anımsatmaktadır. Tuğladan örülmüş tonozlar üzerinde on bir kubbenin yer aldığı bu Osmanlı ticaret merkezinin yapıldığı tarih belli değildir. 15. veya 16. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen Bedestenin güney ve kuzey yönlerinde karşılıklı birer kapısı vardır. İnce harçla örülmüş kolon ve tonozlarındaki ustalık son derece ileri düzeyde olan bedesten görülmeye değer bir mimari eserdir. Bedestenin doğu ve batı bitişiğine birer arasta ilave edilerek önemli bir yapı grubu oluşturulmuştur.

MAHPERİ HATUN KERVANSARAYI

Pazar ilçesinde bulunan kervansaray, 1238 yılında I. Alaattin Keykubat’ın eşi Mahperi Hatun tarafından yaptırılmıştır. Tamamen kesme taşlardan inşa edilmiş olan yapının çevresi 16 adet takviye kulesiyle güçlendirilmiştir. Çeşitli motiflerle bezenmiş görkemli portalinden içeri girildiğinde avlunun iki yanında revaklar göze çarpmaktadır. Tek nefli olan kapalı bölümünün sade bir portali vardır.

GÖK MEDRESE

Gaziosmanpaşa Bulvarında Taşhan yakınında uzun yıllar müze olarak kullanılmış bu tarihi  anıt Selçuklu eserlerinden birisidir. Kitabesi konulmayan yapı XIII.yy'da (1277) Muineddin Pervane Süleyman tarafından yaptırılmıştır. Anadolu Selçuklu mimari ve sanatının en belirgin özelliklerini taşımaktadır.

Gök Medrese 2 katlı 2 eyvanlı, ortası açık avlulu ve revaklı plan tipinde olup taş, çini ve altın süslemeler bulundurmaktadır. İki renkli taş kullanılarak inşa edilmiş taç kapıda geometrik ve bitkisel bezemeli bordürlerden oluşan bir süsleme programı uygulanmıştır. Çini süsleme, avlu cephesinde yer almaktadır. Ana eyvan duvarları ve üst kat revaklarının kemer içleri patlıcan moru, lacivert ve firuze renkli çinilerle geometrik ve bitkisel bezemelerle süslenmiştir. Ana eyvan ayrıca, zemini kıvrık dallardan oluşan çini Ayet'el-Kürsi bordürü ile çevrilidir. Osmanlılar zamanında XVIII. yy'a kadar medrese, bimarhane ve bir odası türbe olarak kullanılan yapı, daha sonraları şifahane ve göçmen barınağı olarak kullanılmıştır. Halk arasında "Gök Medrese", "Pervane Medresesi", "Kırk Kızlar Medresesi", "Darüşşifa", "Bimarhane Tekkesi" olarak da adlandırılmıştır.

YAĞIBASAN MEDRESELERİ

Anadolu’nun ilk medreselerinden olan Niksar ve Tokat Yağıbasan Medreseleri 12. yy. ortalarında yapılmışlardır. Kapalı avlulu olan medreseler plan bakımından da birbirine çok benzemektedir. Yalnız Tokat Yağıbasan 3 eyvanlı, Niksar örneği ise 2 eyvanlıdır. Moloztaş malzemeyle yapılmışlardır. Tokat, Sulusokak mevkiindeki medresenin 1247 tarihli onarım kitabesi Müzede olup, Nizameddin Yağıbasan tarafından yaptırıldığı yazılıdır. Nizameddin Yağıbasan, Danişmendlilerin Sivas kolunun 3. hükümdarıdır.

Kazanılan bir zaferin peşinden doğduğu için babası tarafından “Düşman Basan” anlamına gelen Yağıbasan ismi verilmiştir.

Bazı kaynaklarda yapılış tarihi olarak 552/1157 tarihi verilen Niksar Yağıbasan Medresesi, Niksar Kalesi üzerindedir. Bugün oldukça harap durumdadır.

HATUNİYE CAMİİ MEDRESESİ
 
Tokat il merkezi Meydan Mahallesi'nde yer alan yapı; cami, medrese ve imaretten oluşan külliyenin parçasıdır. 1485 yılında Sultan II. Bayezid tarafından annesi Gülbahar Hatun için inşa ettirilmiş cami ile arasında kot farkı bulunmasından dolayı imaret, camiden daha önce inşa edilmiş olmalıdır.

 

  • Taşhan.jpg..
  • Gökmedrese.jpg..
  • Niksar-Yağıbasan Medresesi.JPG..
  • Niksar Yağıbasan Medresesi.jpg..
  • Pazar Mahperi Hatun Kervansarayı.JPG..
  • Arastalı Bedesten.jpg..
  • Paşa Hanı.jpg..
  • Gökmedrese Kapısı.jpg..
  • Deveciler Hanı.jpg..
  • Yağıbasan Medresesi.jpg..