TOKAT İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ

Camiler, Mescitler, Türbeler ve Zaviyeler

 

GARİPLER CAMİİ

Tokat Fatihi Melik Danişmend Gazi tarafından XI. yy.'ın son çeyreğinde ( 1080-1090 ) inşa ettirildiği bilinmektedir.

Tokat il merkezi Pazarcık Mahallesinde bulunan Garipler Camii, minaresinde yer alan yeşil sırlı tuğlalardan dolayı halk arasında Yeşil Minareli Cami olarak bilinir.

1071 Malazgirt zaferinden sonra bütün Anadolu'daki en eski camidir. Buhara yakınlarında 1040 tarihinde Karahanlılar tarafından yapılan Degaron Cami ile aynı plan tipine sahiptir. 2008 yılında onarılmıştır.

ULU CAMİİ

İlk olarak Danişmentliler döneminde XII. yy.'da yapılmış, 1679 yılında Avcı Mehmed zamanında tamamen yenilenmiştir.

Dikdörtgen planlı olarak inşa edilmiştir. Doğu ve batı yönünde iki adet son cemaat  yeri bulunmaktadır. Bu özelliği ile Anadolu'da tektir. Her iki tarafta da devşirme sütun ve sütun başlıkları kullanılmıştır. Güneydoğu köşesindeki taşa oyulmuş, kuş evi Anadolu'da nadir olarak görülür. Caminin harimi ahşap tavan ile örtülmüştür. Tavana kırmızı ve yeşil renklerin hakim olduğu fonlar arasında yalancı kündekari tekniğiyle yapılmış kare tavan göbeğinin üzeri altın yaldız ve kalem işi bitkisel bezemelerle süslenmiştir. Ahşap tavanı taşıyan ayak ve kemerlerin üzeri dönemin süsleme özelliklerine uygun olarak Rumi motifli kalem işleriyle süslenmiştir.

TAKYECİLER CAMİİ

Sulusokak'ta Yağıbasan Medresesi karşısında, Tokat Bedesteni'nin yanında yer alan caminin kitabesi bulunmadığından kesin yapım tarihi ve yaptıranı bilinmemekle birlikte Çelebi Mehmet döneminde yapılan Edirne Eski Camii ile aynı plana sahip olması sebebiyle XV.'yy.'ın ilk çeyreğine tarihlendirilmektedir. Yapıldığı dönemde çok tercih edilen çok ayaklı ve çok kubbeli bir plana sahiptir. Bursa Ulu Camii de bu gruptandır. Kare planlı olup dışta duvarların, ortada dört ayağın taşıdığı dokuz kubbe ile örtülüdür.

ALİ PAŞA CAMİİ

Ali Paşa Bosnalı olup Enderunda yetişmiştir. II. Bayezid'in kızı, Selçuk Sultan'ın kızından torunu olan Fatma Sultan ile evlenmiştir. Çeşitli saray ağalıklarında bulunduktan sonra, Erzurum (3 defa) Karaman, Bağdat, Sivas, Anadolu Beylerbeyliklerinde görev yapmıştır. Ali Paşa Erzurum Beylerbeyi iken 10 Safer 980 (2 Haziran 1572)tarihinde hastalanarak vefat etmiştir. Temerrüd Ali Paşa, Erzurum Beylerbeyi olduğu sırada Sivas Defterdarı oğluMustafa Bey'in vefat etmesi üzerine Tokat'ta bir türbe ve yanına cami yapılmasını istemiştir. Caminin bitmesine yakın Ali Paşa'nın vefat etmesi üzerine ortaya çıkan maddi sorunlar nedeniyle , doğu ve batı tarafındaki duvar kalıntılarından anlaşılacağı üzere son cemaat yerinin dıştan ikinci bir kademe ile kapatılması planlandığı halde bundan vazgeçilmiştir. Ayrıca aynı sebeple avluya dönemin imkanlarına göre daha  mütevazi olan ahşap şadırvan yapılmış bu sebeple Tokat XVI. yy.'dan günümüze orijinal süslemeleri ile ulaşan tek ahşap şadırvana sahip bir yer olmuştur.

Kare gövde üzerine sekizgen bir kasnak üzerine oturan 11.50 cm. çapındaki kubbesi ikisi kıble duvarına gömülü sekiz adet ayak ile taşınmaktadır. Kıble duvarı dışında taşıyıcı ayakların arası birer eyvan gibi düzenlenerek bu alanlar camii harimine kazandırılmıştır.

BEHZAT CAMİİ

1536 Şirvanlı Hoca Behzat tarafından yaptırılmıştır. Kabri caminin kıble tarafındadır.

İlk kitabenin altında kapı lentosunun üzerinde üç kıta halindeki şiir şeklindeki kitabede caminin II. Abdulhamid döneminde halk tarafından genişletildiği yazmaktadır. Duvarlar ve pencereler dikkatli incelendiğinde kubbe ile örtülen kısım ile tonoz ile örtülü kısım arasında duvar örgüsünde ve tuğla pencere kemerleri arasında farklar olduğıu görülmektedir.

MAHMUT PAŞA CAMİİ

Mahmut Paşa Mahallesi'nde yer alan caminin kitabesi bulunmamaktadır. Camiye adını veren Mahmut Paşa ismine dayanarak yapı 17. yy.'a tarihlenmektedir. Tarihte Tokat'ta yaşamış iki Mahmut Paşa'dan söz edilmektedir. Biri, Halep Beylerbeyliği de yapan ve 1616 yılında ölen Mahmut Paşa'dır. Diğeri ise 1681 de ölen Kemankeş Mahmut Paşa'dır.

MEYDAN CAMİİ - HATUNİYE CAMİİ

1485 yılında Sultan II. Bayezid tarafından annesi Gülbahar Hatun adına inşa edilmiştir.

 Tokat'ta yoğun olarak bulunan Selçuklu zaviyeleri planından etkilenerek geliştirilen erken dönem Osmanlı zaviyeli camilerinin bütün Anadolu'daki en son ve en güzel örneğidir. Taç kapı mermer işçiliği ve kündekari kapısı, Sultan II. Beyazıt'ın kendi adına yaptırdığı Amasya Beyazıt Camii'ndeki işçilikten çok üstündür. Beş gözlü olan son cemaat yeri kubbelerine geçişler pandantiflerle sağlanmıştır. Son cemaat yeri ve bütün yapının etrafını başka bir yapıda görülmeyen mukarnas silme dolaşmaktadır. Yapının kuzeybatı köşesinde yer alan minaresi tamamen kesme taş malzeme ile inşa edilmiştir. Minarenin kaidesi sekizgendir. Kaideden gövdeye geçişte Türk üçgenleri kullanılmıştır. Minarenin şerefe altlarında ise mukarnaslar geçiş unsuru olarak tatbik edilmiştir.

NİKSAR ULU CAMİİ

Niksar ilçe merkezi Ulu Cami Mahallesi’ndeki yapı, 1145 yılında Cepnizade Hasan Bey tarafından yaptırılmış bir Danişmendoğlu dönemi eseridir. Yapı dikdörtgen planlı olup, iç mekân dört sıra ayakla beş sahına ayrılmıştır. Anadolu’nun iyi durumda ayakta kalabilen ilk camilerinden biridir.

SİLAHTAR ÖMER PAŞA CAMİİ

Erbaa ilçesi, Akça kasabası merkezinde bulunan caminin kitabesi olmadığından, yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Silahtar Ömer Paşa tarafından 1688 yılı civarında yaptırıldığı sanılmaktadır. Dikdörtgen planlı yapı kagir dış duvarlara sahip olup, üst örtüsü ahşaptır. İç mekânı örten ahşap tavan ve minber kalem işi bezemesiyle dikkati çeken bir yapıdır. Cami dıştan oldukça yalın, içten çok zengin görünümlüdür.
 

Kazancılar Mescidi :Kent merkezinde, Sulu Sokak’tadır. Kapının çok üstünde saçağa yakın yerde yuvarlak bir kitabesi vardır. Bu kitabeye göre, Yavuz Sultan Selim zamanında 1518 yılında yapılmıştır.

Hacı Turhan Mescidi :Akkoyunlu Uzun Hasan’ın Tokat’ı yakmasından sonra, Fatih Sultan Mehmet zamanında Artukoğullarından Hacı Turhan tarafından 1474 yılında yaptırılmıştır. Sulu Sokak, Sultan Hamamı önünde bulunan mescit, moloz taştan yapılmış olup, kare planlı mekân üzerine sekizgen kubbe oturtulmuş küçük bir yapıdır.

Alaca Mescit :Kent merkezinde; Rüstem Çelebi Mahallesi’nde Plevne İlkokulu’nun yanındadır. Selçuklukların İlhanlı Sultanı Gazan Han ile ortak yönetimleri zamanında yapılmıştır. Daha sonra büyük bir tahribata uğrayan caminin minaresi dışında kalan bölümleri, Abdurrahman bin Ahi Eda'nın adına ithafen Abdülaziz bin İbrahim tarafından 1505 yılında yaptırılmıştır. Selçuklu döneminde yapılmış olan minaresinin tuğla işçiliği dikkat çekicidir.

Ebu Şems Hanegahı - Vezir Ahmet Paşa Mescit ve Türbesi: Ali Paşa Camii'nin doğusunda yer alan yapı, Vezir Ahmed Paşa Mescidi veya Ebu'ş Şems Hanegahı Cami isimleriyle bilinmektedir. Kuzey cephedeki kapısı üzerinde yer alan kitabesine göre; II. İzzeddin Keykavus'un oğlu Sultan Mesud döneminde Hüseyinoğlu Ebu'ş Şems tarafından H. 687 (M. 1288) yılında hanegah olarak inşa edilmiştir. Uzunçarşılı ve B. Karagülle'ye göre yapı; Vezir Ahmet Paşa tarafından yenilenmiş veya onarılmış olmalıdır.

Sentimur Türbesi :Gaziosmanpaşa Caddesi üzerindedir. Moğol Emirlerinden Sentimur oğlu Nurettin'e aittir. 1314 yılında yapılan türbeye halk "Demirlengin oğlu (Timurleng benzetmesi) Türbesi" demektedir. 1935 yılında restore edilen türbe bugün yeşil ve çiçekli bir alan içindedir. Üç adet kitabenin bulunduğu türbe kesme taştan, olup kare mekân üzerine tuğladan örülmüş sekizgen yıldız planlı, tromplu külahla örtülüdür. Doğu yönündeki penceresi, barok karakterli palmet ve yazıları çevreleyen süsler ve renkli taşlarla işlenmiştir.

Acepşir Türbesi :İvaz Paşa Mahallesi’nde bulunan türbeye, "Baş Ağrısı Türbesi” de denilmektedir. Kitabesinin iki başı kırık olduğundan türbenin kime ait olduğu belli değildir. Ancak sağlam kalan bölümünden İlhanlıların son Hükümdarı olan Sultan Ebu Sait zamanında (1318) yapıldığı anlaşılmaktadır.

Şeyh Meknun Türbesi :Yeşilırmak Köprüsü başında yer alan türbenin 13. yüzyılda Mesut bin Keykavus tarafından imaret olarak yaptırıldığı tahmin edilmektedir. İçindeki mezarın kitabesi olmadığından burada yatan zatın kim olduğu bilinmemektedir. İki bölümden oluşan yapının duvarlarında çini süslemeler vardır.

Sümbül Baba Mescit ve Türbesi :Gaziosmanpaşa Caddesi üzerinde bulunan Sümbül Baba Mescit ve Türbesi, Muineddin Pervane'nin kızı Safiyeddin'in, bağışlanmış kölesi olan Hacı Sümbül tarafından 1292 yılında yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Evliya Çelebi, Sümbül Babanın Hacı Bayram Veli'nin öğrencisi ve Hacı Bektaş Veli'nin halifesi olduğunu yazmaktadır. Selçuklular zamanında yazılmış kitabesine göre, Sultan II . Mesut zamanında inşa edilmiş olan yapının portal, mescit ve türbe bölümleri iyi korunmuştur. Selçuklu mimarisinde az rastlanan asimetrik planlı yapının en ilgi çekici bölümü olan mermerden yapılmış stalaktitli portalini, kenger yaprağı motifli bordür çevrelemektedir.

Sefer Paşa Mescit ve Türbesi :Camii Kebir Mahallesi’ndedir. Halkın "Kömlekli Baba" dediği türbe, 1251 yılında Ebu Bekir bin Lokman tarafından, yaptırılmıştır. Türbedeki mezarlarda kitabe olmadığından kimlerin yattığı anlaşılamamaktadır. Ancak bunlardan birinin Kasaphane çeşmesini yaptıran Sefer Paşaya ait olması muhtemeldir. Kesme taştan yapılmış ve üzerinin ahşap olduğu zannedilen mescit tamamen yıkılmıştır. Sekiz köşeli, piramit külahlı kesme taştan yapılmış türbe hala ayakta durmaktadır.

Ali Tusi Türbesi :Türbe, Tokat il merkezi Sulu Sokak'ta yer almaktadır. Güney cephesindeki iki satırlık kitabeye göre, Ebu'l Kasım Ali Tusi tarafından M. 1233-34 yılında yaptırılmıştır.

Kare planlı gövde, üstte üçgen prizmal geçişlerle sekizgene dönüşerek içten kubbe, dıştan konik biçimli külahla örtülmüş, külah dıştan kiremitle kaplanmıştır.

Tamamı tuğla malzemeden inşa edilmiş türbede dış cephede mozaik çini tekniğinde süslemeler yer almaktadır. Güney cephedeki pencere alınlıklarında, firuze ve patlıcan moru renkli çinilerle yazı ve geometrik bezemeler yapılmıştır.

Burgaç Hatun Türbesi: Bibi Hatun Türbesi olarak da anılmaktadır.

Kitabesi bulunmaması sebebiyle kime ait olduğu bilinmemektedir. Altıgen planlı türbenin üzeri kubbe ile örtülüdür. Altıgen kubbeye geçişte pandantifler kullanılmıştır. Yapı tamamen tuğla ve kaba yönü taşla, yığma tekniğiyle inşa edilmiştir. Yuvarlak kemerli yüzeylerin ortasında dikdörtgen formlu pencereler yer alır. Kemerler dıştan dört yapraklı yonca görünümlü pişmiş toprak süsleme dizisi ile çevrilidir. Yapının mimari durumundan XIV. yy.'da yapıldığı anlaşılmaktadır.

Erenler Türbesi :Tokat'ın güneydoğusundaki tepede yer alan Erenler mezarlığının hemen yanındadır. Türbenin kesme taştan yapılmış kare mekânı üzerine tuğladan örülmüş kubbe oturtulmuştur.

Pir Ahmet Bey Türbesi :Meydan Mahallesi’nde, Meydan Camii’nin güneyinde yer almaktadır. İçerisinde Eretna (Ertena) Beylerinden Alaaddin Ali Beyin oğlu Pir Ahmet Bey ve ailesine ait biri ağaç ve onikisi mermer sanduka, türbe çökme tehlikesi gösterince müzeye kaldırılmış; daha sonra moloz taştan yapılmış kemerli çatı çökmüştür. Bir görüşe göre türbe, Şehzade Mehmet Çelebi'nin kardeşi Süleyman Çelebi ile yaptığı taht mücadeleleri sırasında ölen adamlarından Horozoğlu Ahmet Bey’e aittir.

Kırk Kızlar Türbesi :Niksar ilçe merkezinde modern kent yapıları arasında kalmış olan türbe tuğla ile örülmüş anıtsal bir kümbettir. Yapım tarihi kesin olarak bilinmekle birlikte, 13. yüzyıl başlarında yapıldığı tahmin edilmektedir. Özenli tuğla işçiliği ile dikkat çeken sekizgen planlı türbenin piramit külahı yıkılmış, saçak çıkıntıları ve tuğlu kubbesi kalmıştır.

Abdulmuttalip Zaviyesi: Ahi Muhiyiddin Zaviyesi

Mahmutpaşa Mahallesi Soğukpınar yolu üzerinde bulunan zaviye, İlhanlı Hükümdarı Ebu Sait Bahadır Han zamanında, Abdullah Bin Muhyi tarafından 1318 yılında yaptırılmıştır. Zaviyenin diğer ismi Ahi Muhyiddin'dir. Abdullah Bin Muhyiddin 1318 yılında ölmüş ve bu türbeye gömülmüştür.

Horozoğlu Zaviyesi: Pir Ahmet İmareti

Tokat il merkezi Meydan Mahallesi'nde Horozoğlu Türbesi'nin yanında yer alan Horozoğlu Zaviyesi, Pir Ahmet İmareti adıyla da bilinmektedir. Kitabesi bulunmayan yapının Sultan Çelebi Mehmed döneminde, Pir Ahmet Bey tarafından inşa ettirildiği kabul edilmektedir.

Çukur Medrese :Sulu Sokak’ta Takyeciler Camiinin güneyindedir. Danişmendoğullarından Yağıbasan tarafından 1152 yılında yaptırılmıştır. En önemli özelliği 14 m. çapındaki tromplu kubbesinin ortasında 10 m’ye yakın açıklığın olmasıdır. Anadolu'da bu özelliği taşıyan üç medreseden birisidir. Moloz taştan sade ve süslemesiz olarak inşa edilen yapı, iki yandan da eyvanlar ve tonozlu odalarla çevrelenmiştir. Selçuklu Sultanı II. İzzettin Keykavus'un tahta çıkışı nedeniyle 1247 yılında restore edilmiştir. 1939 yılındaki yer sarsıntısı, kubbenin tonozlarında çökme ve çatlamalara yol açmış, kitabesi düşerek parçalanmıştır.

 

  • Alaca Mescit.jpg..
  • Acepşir Cami.jpg..
  • Tokat-Merkez, Sefer Paşa Türbesi.jpg..
  • Ebu Şems Hanegahı.JPG..
  • Erenler Türbesi.jpg..
  • Tokat-Merkez-Mahmut Paşa Cami İçi, 17.yy.JPG..
  • Tokat-Merkez-Ali Paşa Cami İçi,.JPG..
  • Vezir Ahmet Paşa Hanigahı.jpg..
  • Tokat-Niksar-Ulu Cami İçi.JPG..
  • Silahtar Ömer Paşa Cami İçi...JPG..
  • Takyeciler cami.jpg..
  • Silahtar Ömer Paşa Cami...JPG..
  • Sümbül Baba Türbesi.JPG..
  • Garipler cami.JPG..
  • Meydan cami.JPG..
  • Niksar ulu cami..JPG..
  • Sentimur türbesi(Sivri Tekke ).jpg..
  • Mahmut Paşa Cami.jpg..
  • silahtar Ömer Paşa  Camii  Kapısı..JPG..
  • Meydan cami içi.JPG..
  • Ali Paşa cami içi.JPG..
  • Garipler cami içi.jpg..
  • Kazancılar Mescidi.JPG..
  • Horozoğlu zaviyesi.jpg..
  • Burgaç Hatun Türbesi.jpg..
  • Ali Paşa cami.jpg..
  • Behzat cami.JPG..
  • Ali Tusi Türbesi.jpg..
  • Abdulmuttalip Zaviyesi.jpg..